Zioła w domu to zdrowa rodzina
Projekt realizowany w okresie od 1. września do 30. listopada 2020 roku przez Koło Gospodyń Wiejskich w Narwi, w ramach programu “Działaj Lokalnie” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i Ośrodka Działaj Lokalnie Stowarzyszenia Samorządów Euroregionu Puszcza Białowieska.
Zioła towarzyszą ludzkości od jej zarania. Każda znana kultura na Ziemi posiadała pewną wiedzą na temat ziół, recept i technik ich przygotowywania, szczególnie w celach leczniczych. Stosowanie tych nadzwyczajnych darów natury było nieodzowną częścią dawnego światopoglądu ludowego.
Również dzisiaj nazwy ziół pojawiające się na opakowaniach kosmetyków, suszonych mieszanek do gotowania, czy niektórych produktów leczniczych, stale przypominają nam o mocy roślin i ich wciąż uniwersalnym znaczeniu dla naszego życia codziennego. Zwłaszcza, że wiedzy naukowej na ich temat stale przybywa.
Sztuka samodzielnego i odpowiedniego przygotowywania ziół, zarówno w kuchni, jak i domowej kosmetologii, pozwala cieszyć się lepszym zdrowiem i kondycją psychofizyczną, nie mówiąc już o pewnym ostrożnym ich wykorzystywaniu w domowych interwencjach leczniczych.
Dlatego zamierzeniem naszego projektu było stworzenie uczestnikom sposobności do wgłębienia się w tajniki ziół - wzbogacenie wiedzy o różnorodnych ziołach, ich cechach charakterystycznych, walorach zdrowotnych, sposobach zastosowania, przetwarzania, w końcu zaś zachęcenie do samodzielnej ich uprawy.
Cele te zrealizowano w oparciu o trzy obszary działań:
-
wyjazd terenowy do słynnego Ziołowego Zakątka w Korycinach,
-
przeprowadzenie seminarium na temat wykorzystania ziół w niekonwencjonalnym leczeniu domowym,
-
przeprowadzenie warsztatów kosmetycznych i kulinarnych.
Sprawozdanie
z przebiegu realizacji
WRZESIEŃ
Realizację projektu zainaugurowaliśmy 4 września 2020 roku inspirującym wyjazdem do Ziołowego Zakątka w nadbużańskiej wsi Koryciny. To wyjątkowe miejsce na mapie Polski, wyróżniające się rozmachem, wielkością ogrodów oraz obfitością atrakcji i sposobów poszerzania wiedzy o tym, jak wspaniałe możliwości daje nam natura i jej, na pierwszy rzut oka, niepozorne skarby.
Położony w sercu najczystszego ekologicznie obszaru Podlasia, Ziołowy Zakątek, uchodzi za prawdziwy rarytas agroturystyczny. W otoczeniu dawnej architektury reprezentującej materialne bogactwo regionu, wznosi się imponujący ogród botaniczny, w którym znajdziemy tysiące odmian roślin użytkowych o charakterze leczniczym i aromatycznym oraz gatunki ściśle chronione.
Zwiedzanie tego żywego królestwa roślin wypełniło nam większą część czasu. Krążąc po ścieżkach i zakamarkach 20-hektarowego obszaru, obcowaliśmy z oszałamiającym bogactwem gatunków. Towarzyszyła nam ponadto nieustająca opowieść o ziołach, ich właściwościach i o tym, w jaki sposób możemy stosować je w życiu codziennym.
Jednocześnie podziwialiśmy charakterystyczną dla regionu i tonącą w nieprzebranym morzu roślinności zabudowę: usytuowany obok Ogrodu Bibilijnego zabytkowy XVII-wieczny kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Jagodnej, klimatyczny domek różany, słowiański kamienny krąg, przypominający o dawnej obecności na tych ziemiach Celtów i Gotów oraz dawny szałas bimbrownika.
Zwiedzanie ogrodu botanicznego
Warsztaty komponowania herbatek ziołowych
Zwieńczeniem tej przeuroczej wędrówki były warsztaty komponowania herbatek ziołowych oraz przypraw, które zachęcały uczestników do samodzielnej pracy z ziołami i dalszego zgłębiania ich sekretów.
W końcu zaś skosztowaliśmy całkowicie ekologicznych przysmaków serwowanych w karczmie Zielonego Zakątka - oryginalnych pierogów z serem i pokrzywą oraz kompotu ziołowo-owocowego. Dania zostały przygotowane na bazie produktów - m.in. jaj, mleka, warzyw, ziół, czy przypraw - pozyskiwanych i uprawianych w oparciu o organiczne, tradycyjne metody, które stosowano dawniej w tym regionie.
Oprócz niewątpliwej wartości poznawczej i edukacyjnej, nasza wyprawa miała również wyraźny walor integracyjny. Poza Narwianami, uczestniczyli w niej mieszkańcy okolicznych wsi - Tyniewicz, Gorodziska, Łosinki i Chrabostówki. Okazji do zawarcia nowych więzi i zacieśnienia już istniejących na pewno nie brakowało.
Kolejnym punktem na mapie naszego projektu było seminarium pt. "Wykorzystanie ziół w niekonwencjonalnym leczeniu domowym", które odbyło się 8 września 2020 roku w Bibliotece Publicznej w Narwi. Poprowadziła je dr nauk farmaceutycznych, Pani Ewa Czyżewska.
Powszechnie wiadomo, że to właśnie zioła zainspirowały rozwój nowoczesnej farmakoterapii - leczenia opartego na lekach pozyskiwanych sztucznie przez syntezę chemiczną. Do tej pory zdecydowana większość współczesnych farmaceutyków powstaje m.in. z substancji wyizolowywanych z roślin.
Jednak postępy farmakologii nie unieważniły tradycyjnego ziołolecznictwa, które obecnie cieszy się coraz większą popularnością. W naturalnych remediach poszukujemy najczęściej bezpiecznej alternatywy dla leków syntetycznych, szczególnie na mniej poważne dolegliwości. Umiejętne stosowanie ziół pomaga m.in. w łagodzeniu stresu, wspiera procesy regeneracyjne i ułatwia zasypianie.
Podczas wykładu Pani dr Ewy Czyżewskiej
Z drugiej strony, istotną barierą sięgania po zioła w domowym lecznictwie jest niewielka świadomość ich właściwości oraz działania zawartych w nich związków chemicznych. Tym bardziej fachowa wiedza o roślinach z domowej apteczki, podana w uporządkowany i systematyczny sposób, pozwoliła nam jeszcze pewniej poczuć się w tej dziedzinie.
W wystąpieniu poruszono bowiem szereg cennych zagadnień. Mogliśmy dowiedzieć się, dlaczego zioła są tak doniosłe dla zdrowia człowieka, jaka tkwi w nich moc, w leczeniu jakich dolegliwości i schorzeń mogą być przydatne, jakie są zasady ich zbierania, suszenia i przechowywania oraz jak należy prawidłowo przygotowywać odwary, napary, maceraty (wyciągi olejowe), nalewki oraz soki.
Ilustracją omawianych treści była prezentacja świeżych ziół. Przywołując w pamięci jeszcze niedawną intensywność woni korycińskich ogrodów, zyskaliśmy kolejną okazję do zmysłowego obcowania z tymi wyjątkowymi darami natury.
Po tak konsekwentnej dawce wiedzy, sugerowany przez prelegentkę pomysł samodzielnej uprawy ziół został przyjęty z nieskrywanym entuzjazmem. Ogródek przydomowy wcale nie jest tu konieczny. Całkiem dobrze sprawdzi się nawet niewielki balkon i doniczki na kuchennych parapetach. Wystarczy tylko odrobina dobrych chęci i zupełnie podstawowa wiedza.
A kwintesencję tej ostatniej zawierały specjalnie przygotowane broszury, którymi na koniec obdarowano każdą uczestniczkę wykładu.
PAŹDZIERNIK
Mając już całkiem solidne podwaliny teoretyczne, mogliśmy przystąpić do realizacji stricte-praktycznej części projektu. Rozpoczęliśmy od październikowych warsztatów kosmetycznych, czyli w jaki sposób wykorzystać zioła do przygotowania naturalnych kosmetyków.
Co prawda, drogerie i apteki pękają w szwach od przeróżnych produktów do pielęgnacji urody, a sztuka tworzenia własnych kosmetyków jest dość wymagająca. Konieczność posiadania odpowiedniej wiedzy, czasu a nierzadko trudno dostępnych surowców sprawia, że dużo łatwiej jest kupić gotowy wyrób. Jednak gra jest bez wątpienia warta świeczki.
Większość masowo produkowanych buteleczek, tubek i flakoników zawiera szereg szkodliwych substancji, które mają przedłużyć trwałość produktów, nadać im odpowiednią konsystencję i podkreślić walory zapachowe. Tymczasem te syntetyczne konserwanty, parabeny i inne sztuczne substancje mogą powodować przeróżne i często uciążliwe dolegliwości w postaci m.in. stanów zapalnych, alergii, czy podrażnienia skóry i dróg oddechowych.
Wiedza o składzie sklepowych produktów niewątpliwie motywuje do poszukiwania alternatyw w postaci naturalnych kosmetyków typu "homemade". Tym bardziej, że te własnoręcznie tworzone nie są zazwyczaj toksyczne i mają zadowalające działanie odżywcze, przeciwzapalne i łagodzące.
W dodatku, co też bez znaczenia nie jest, można sporo zaoszczędzić. Koszt ich samodzielnego wytworzenia nigdy nie będzie tak wysoki, jak kwota pozostawiona w drogerii lub aptece na zakup konwencjonalnych kosmetyków, nie mówiąc już o tych ekologicznych, na które trzeba wydać krocie.
Na warsztatach kosmetycznych
Panie, bo to one głównie interesują się sztuką pielęgnacji urody, były niezmiernie podekscytowane ideą zorganizowania warsztatów kosmetycznych. I nic dziwnego, bowiem zajęcia okazały się poznawczo mobilizujące i pełne dobrej energii, dając wyraźny impuls do dalszego rozwijania domowej kosmetologii.
Uczestniczki dowiedziały się, w jaki sposób w domowych warunkach zmiksować całkowicie naturalną maść lub krem. Taki kosmetyk wcale nie musi być od razu wykorzystany - aby przedłużyć jego trwałość, można dodać do niego naturalny konserwant oraz przechowywać w lodówce lub ciemnym pojemniku. Dotyczy to szczególnie produktów, w skład których wchodzi woda. W taki sposób balsam lub krem z dodatkiem naturalnego konserwantu może utrzymać swoje właściwości nawet do kilku miesięcy.
Własnoręczne wytwarzanie kosmetyków może być integralną częścią procesu uprawy i przetwarzania ziół na własny użytek. Wiosną i latem dbamy o to, aby nagietek, żywokost, mięta, oregano, estragon, bazylia lub inne zioła rosły w naszych ogródkach, doniczkach i na parapetach, a jesienią zyskujemy surowiec, z którego stworzymy coś przydatnego i zdrowego. W ten sposób przyjemna i pełna satysfakcji praca może łączyć się z dobrą zabawą i stałym poszerzaniem wiedzy na temat ziół oraz ich właściwości.
LISTOPAD
Ostatni miesiąc upłynął pod znakiem warsztatów kulinarnych. Ze względu na obostrzenia związane z pandemią koronawirusa, spotkania odbywały się kilka razy w niewielkich grupach. Na szczęście liczne niedogodności nie zniechęciły osób zainteresowanych tym, w jaki sposób wzbogacić swoje codzienne gotowanie o zioła i jak wykorzystać ich niewątpliwe atuty.
A zalet tych nie sposób przecenić. Zioła nie tylko wzbogacają smak i aromat niemal każdej potrawy, ale oferują również przebogaty zestaw cennych składników, które wspomagają zdrowie i optymalne funkcjonowanie organizmu.
Nawet niewielka ilość spożywanych regularnie ziół może pozytywnie wpływać na dobrostan psychofizyczny oraz łagodzić wiele dolegliwości i schorzeń. Dzieje się tak m.in. za sprawą alkalizujących właściwości ziół, które wspomagają neutralizację kwasów, sprzyjając utrzymywaniu właściwej wagi i wspierając procesy regeneracji i autonaprawy.
Tymczasem w wielu domach wciąż pokutuje przekonanie, że zioła to wyszukany dodatek i domena koneserów. Nam zaś, zwykłym Kowalskim, wystarczy mniejsza lub większa odrobina soli i pieprzu.
Tymczasem zioła i przyprawy uznaje się dzisiaj za produkty podstawowe, które podczas komponowania codziennego menu powinny być traktowane priorytetowo. Bez względu na to, czy są stosowane do potraw gotowanych, czy świeżych, każdą z nich uczynią bardziej przyjemną, lekką, harmonijną i zdrowszą.
Zastosowanie ziół w kuchni: warsztaty kulinarne
To tylko mała część efektów pracy w kuchni
Kulinarna odsłona naszego projektu dostarczyła wielu nowych doświadczeń, spostrzeżeń i pomysłów. Szerokie stosowanie przeróżnych ziół i przypraw w kuchni wymaga co prawda pewnej wiedzy, praktyki, a niekiedy wyczucia i przysłowiowej smykałki do komponowania harmonijnych smaków, jednak wcale nie jest trudne. Zarówno potrawy z mięsa i ryb, a nawet desery można kreatywnie i bezstresowo przyrządzić z ożywczym dodatkiem ziół.
Wszystkie spotkania były podzielone na panele teoretyczne i praktyczne. Prowadząca zajęcia zdradziła szereg sprytnych trików i patentów na uzyskanie doskonałych rezultatów w kuchni. Z kolei, podczas spotkań praktycznych nasze uczestniczki własnoręcznie przygotowywały rozmaite dania, szczególnie dbając o ich estetyczną ekspozycję na stole.
Każde spotkanie kończyło się degustacją przygotowanych potraw. Warsztaty po raz kolejny potwierdziły, jak bardzo przyjemna może być sztuka życia w harmonii z naturą i jej niezwykłymi roślinami. A żeby jeszcze lepiej ugruntować nasze doświadczenia, wszyscy uczestnicy otrzymali broszurę zawierającą przepisy do przypomnienia i powtórzenia we własnych kuchniach.
Podsumowanie
Projekt pod hasłem "Zioła w domu to zdrowa rodzina", realizowany od 30 września do 30 listopada 2020 roku przez Koło Gospodyń Wiejskich w Narwi, znacząco wspomógł realizację celów statutowych organizacji. Założone przedsięwzięcia osiągnięto w zaplanowanym czasie i zgodnie z wyznaczonym budżetem.
Uczestnicy poszerzyli swoją wiedzę na temat ziół, ich właściwości i możliwości przetwarzania na własny użytek, podnosząc praktyczne umiejętności w zakresie wykorzystania roślin w domowej gastronomii, kosmetologii i sztuce samoleczenia.
Jest to bez wątpienia trudna do pominięcia płaszczyzna rozwoju wspólnot i społeczności lokalnych, szczególnie w kontekście poprawiania jakości życia kobiet wiejskich i ich rodzin. Centralne znaczenie ma tu problematyka zdrowia i działania na rzecz popularyzacji ekologicznego stylu życia. Równolegle dostarczona została nowa, stymulująca przestrzeń dla rozwijania i promowania bardziej pragmatycznych, inteligentnych i zdrowych sposobów prowadzenia gospodarstw domowych.
Realizacja poszczególnych zadań za każdym razem sprzyjała integracji mieszkańców Narwi i okolic. Więziotwórcza i zacieśniająca już istniejące relacje rola naszego projektu polegała również na budowaniu życzliwej atmosfery i partnerstwa we wspólnym działaniu, niezbędnych dla kreatywnego i optymalnego wykorzystania potencjału tkwiącego w środowiskach wiejskich.
Podsumowanie projektu zrealizowanego w ramach programu "Działaj Lokalnie" Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i Ośrodka Działaj Lokalnie Stowarzyszenia Samorządów Euroregionu Puszcza Białowieska, miało miejsce w grudniu 2020 roku w sali konferencyjnej Gminnej Biblioteki Publicznej w Narwi.